c plinii natvralis historiae liber secvndvs mundum et hoc quodcumque nomine alio caelum appellare libuit cuius circumflexu degunt cuncta numen esse credi par est aeternum inmensum neque genitum neque interiturum umquam huius extera indagare nec interest hominum nec capit humane coniectura mentis sacer est aeternus immensus totus in toto immo vero ipse totum infinitus ac finito similis omnium rerum certus et similis incerto extra intra cuncta conplexus in se idemque rerum naturae opus et rerum ipsa natura furor est mensuram eius animo quosdam agitasse atque prodere ausos alios rursus occasione hinc consumpta aut hic data innumerabiles tradidisse mundos ut totidem rerum naturas credi oporteret aut si una omnes incubaret totidem tamen soles totidemque lunas et cetera etiam in uno et inmensa et innumerabilia sidera quasi non eaedem quaestiones semper in termino cogitationi sint occursurae desiderio finis alicuius aut si haec infinitas naturae omnium artifici possit adsignari non idem illud in uno facilius sit intellegi tanto praesertim opere furor est profecto furor egredi ex eo et tamquam interna eius cuncta plane iam nota sint ita scrutari extera quasi vero mensuram ullius rei possit agere qui sui nesciat aut mens hominis videre quae mundus ipse non capiat furor est profecto furor egredi ex eo et tamquam interna eius cuncta plane iam nota sint ita scrutari extera quasi vero mensuram ullius rei possit agere qui sui nesciat aut mens hominis videre quae mundus ipse non capiat formam eius in speciem orbis absoluti globatam esse nomen in primis et consensus in eo mortalium orbem appellantium sed et argumenta rerum docent non solum quia talis figura omnibus sui partibus vergit in sese ac sibi ipsa toleranda est seque includit et continet nullarum egens compagium nec finem aut initium ullis sui partibus sentiens nec quia ad motum quo subinde verti mox adparebit talis aptissima est sed oculorum quoque probatione quod convexu mediusque quacumque cernatur cum id accidere in alia non possit figura hanc ergo formam eius aeterno et inrequieto ambitu inenarrabili celeritate viginti quattuor horarum spatio circumagi solis exortus et occasus haut dubium reliquere an sit inmensus et ideo sensum aurium excedens tantae molis rotatae vertigine adsidua sonitus non equidem facile dixerim non hercule magis quam circumactorum simul tinnitus siderum suosque volventium orbes an dulcis quidam et incredibili suavitate concentus nobis qui intus agimus iuxta diebus noctibusque tacitus labitur mundus esse innumeras ei effigies animalium rerumque cunctarum inpressas nec ut in volucrum notamus ovis levitate continua lubricum corpus quod clarissimi auctores dixere terrenorum argumentis indicatur quoniam inde deciduis rerum omnium seminibus innumerae in mari praecipue ac plerumque confusis monstrificae gignantur effigies praeterea visus probatione alibi ursi tauri alibi alibi litterae figura candidiore medio per verticem circulo equidem et consensu gentium moveor namque et graeci nomine ornamenti appellavere eum et nos a perfecta absolutaque elegantia mundum caelum quidem haut dubie caelati argumento diximus ut interpretatur m varro adiuvat rerum ordo discripto circulo qui signifer vocatur in duodecim animalium effigies et per illas solis cursus congruens tot saeculis ratio nec de elementis video dubitari quattuor esse ea ignium summum inde tot stellarum illos conlucentium oculos proximum spiritus quem graeci nostrique eodem vocabulo aera appellant vitalem hunc et per cuncta rerum meabilem totoque consertum huius vi suspensam rum quarto aquarum elemento librari medio spatii tellurem ita mutuo conplexu diversitatis effici nexum et levia ponderibus inhiberi quo minus evolent contraque gravia ne ruant suspendi levibus in sublime tendentibus sic pari in diversa nisu in suo quaeque consistere inrequieto mundi ipsius constricta circuitu quo semper in se recurrente imam atque mediam in toto esse terram eandemque universo cardine stare pendentem librantem per quae pendeat ita solam inmobilem circa eam volubili universitate eandem ex omnibus necti eidemque omnia inniti inter hanc caleumque eodem spiritu pendent certis discreta spatiis septem sidera quae ab incessu vocamus errantia cum errent nulla minus illis eorum medius sol fertur amplissima magnitudine ac potestate nec temporum modo terrarumque sed siderum etiam ipsorum caelique rector hunc esse mundi totius animum ac planius mentem hunc principale naturae regimen ac numen credere decet opera eius aestimantes hic lucem rebus ministrat aufertque tenebras hic reliqua sidera occultat inlustrat hic vices temporum annumque semper renascentem ex usu naturae temperat hic caeli tristitiam discutit atque etiam humani nubila animi serenat hic suum lumen ceteris quoque sideribus fenerat praeclarus eximius omnia intuens omnia etiam exaudiens ut principi litterarum homero placuisse in uno eo video quapropter effigiem dei formamque quaerer inbecillitatis humanae reor quisquis est deus si modo est alius et quacumque in parte totus est sensus totus visus totus auditus totus animae totus animi totus sui innumeros quidem credere atque etiam ex vitiis hominum ut pudicitiam concordiam mentem spem honorem clementiam fidem aut ut democrito placuit duos omnino poenam et beneficium maiorem ad socordiam accedit fragilis et laboriosa mortalitas in partes ita digessit infirmitatis suae memor ut portionibus coleret quisque quo maxime indigeret itaque nomina alia aliis gentibus et numina in iisdem innumerabilia invenimus inferis quoque in genera discriptis morbisque et multis etiam pestibus dum esse placatas trepido metu cupimus ideoque etiam publice febris fanum in palatio dicatum est orbonae ad aedem larum ara et malae fortunae esquiliis quam ob rem maior caelitum populus etiam quam hominum intellegi potest cum singuli quoque ex semet ipsis totidem deos faciant iunones geniosque adoptando sibi gentes vero quaedam animalia et aliqua etiam obscena pro dis habeant ac multa dictu magis pudenda per fetidos cibos alia et similia iurantes matrimonia quidem inter deos credi tantoque aevo ex iis neminem nasci et alios esse grandaevos semper canosque alios iuvenes atque pueros atri coloris aligeros claudos ovo editos et alternis diebus viventes morientesque puerilium prope deliramentorum est sed super omnem inpudentiam adulteria inter ipsos fingi mox iurgia et odia atque etiam furtorum esse et scelerum numina deus est mortali iuvare mortalem et haec ad aeternam gloriam via hac proceres iere romani hac nunc caelesti passu cum liberis suis vadit maximus omnis aevi rector vespasianus augustus fessi rebus subveniens hic est vetustissimus referendi bene merentibus gratiam mos ut tales numinibus adscribant quippe et aliorum nomina deorum et quae supra retuli siderum ex hominum nata sunt meritis iovem quidem aut mercurium aliterve alios inter se vocari et esse caelestem nomenclaturam quis non interpretatione naturae fateatur inridendum agere curam rerum humanarum illud quicquid est summum ac vel tam tristi atque multiplici ministerio non pollui credamus dubitemusne vix prodest iudicare utrum magis conducat generi humano quando aliis nullus est deorum respectus aliis pudendus externis famulantur sacris ac digitis deos gestant monstra quoque colunt damnant et excogitant cibos imperia dira in ipsos ne somno quidem quieto inrogant non matrimonia non liberos non denique quicquam aliud nisi iuvantibus sacris deligunt alii in capitolio fallunt ac fulminantem periurant iovem et hos iuvant sacra illos sacra sua poenis agunt invenit tamen inter has utrasque sententias medium sibi ipsa mortalitas numen quo minus etiam plana de deo coniectatio esset toto quippe mundo et omnibus locis omnibusque horis omnium vocibus fortuna sola invocatur ac nominatur una accusatur res una agitur una cogitatur sola laudatur sola arguitur et cum conviciis colitur volubilis que a plerisque vero et caeca existimata vaga inconstans incerta varia indignorumque fautrix huic omnia expensa huic feruntur accepta et in toto ratione mortalium sola utramque paginam facit adeoque obnoxiae sumus sortis ut prorsus ipsa pro deo sit qua deus probatur incertus pars alia et hanc pellit astroque suo eventus adsignat et nascendi legibus semelque in omnes futuros umquam deo decretum in reliquum vero otium datum sedere coepit sententia haec pariterque et eruditum vulgus et rude in eam cursus vadit ecce fulgurum monitus oraculorum praescita haruspicum praedicta atque etiam parva dictu in auguriis sternumenta et offensiones pedum divus augustus prodidit laevum sibi calceum praepostere inductum quo die seditione militari prope adflictus est quae singula inprovidam mortalitatem involvunt solum ut inter ista vel certu sit nihil esse certi nec quicquam miserius homine aut superbius ceteris quippe animantium sola victus cura est in quo sponte naturae benignitas sufficit uno quidem vel praeferendo cunctis bonis quod de gloria de pecunia ambitione superque de morte non cogitant verum in his deos agere curam rerum humanarum credi ex usu vitae est poenasque maleficiis aliquando seras occupato deo in toto mole numquam autem inritas esse nec ideo proximum illi genitum nominem ut vilitate iuxta beluas esset inperfectae vero in homine naturae praecipua solatia ne deum quidem posse omnia namque nec sibi potest motem consciscere si velit quod homini dedit optimum in tantis vitae poenis nec mortalies aeternitate donare aut revocare defunctos nec facere ut qui vixit non vixerit qui honores gessit non gesserit nullumque habere in praeterita ius praeterquem oblivionis atque ut facetis quoque argumentis societas haec cum deo copuletur ut bis dena viginti non sunt aut multa similiter efficere non posse per quae declaratur haut dubie naturae potentia idque esse quod deum vocemus in haec divertisse non fuerit alienum vulgata iam propter adsiduam quaestionem de deo hinc redeamus ad reliqua naturae sidera quae adfixa diximus mundo non illa ut existimat volgus singulis attributa nobis et clara divitibus minora pauperibus obscura defectis ac pro sorte cuiusque lucentia adnumerata mortalibus cum suo quaeque homine orta moriuntur nec aliquem exstingui decidua significant non tanta caelo societas nobiscum est ut nostro fato mortalis sit ibi quoque siderum fulgor illa nimio alimento tracti umoris ignea vi abundantiam reddunt cum deicdere creduntur ut apud nos quoque luminibus accensis liquore olei notamus accidere ceterum aeterna caelestibus est natura intexentibus mundum intextuque concretis potentia autem ad terram magnopere eorum pertinens quae propter effectus claritatemque et magnitudinem in tanta subtilitate nosci potuerunt sicut suo demonstrabimus loco circulorum quoque caeli ratio in terrae mentione aptus dicetur quando ad eam tota pertinet signiferi modo inventoribus non dilatis obliquiatem eius intellexisse hoc est rerum fores aperuisse anaximander miletus traditur primus olympiade quinquagesima octava signa deinde in eo cleostratus et prima arietis ac sagittarii sphaeram ipsam ante multo atlas nunc relicto mundi ipsius corpore reliqua inter caelum terrasque tractentur summum esse quod vocant saturni sidus ideoque minimum videri et maximo ambire circulo ac tricesimo anno ad brevissima sedis suae principia regredi crtum est omnium autem errantium siderum meatus interque ea solis et lunae contrarium mundo agere cursum id est laevum ilo semper in dextra praecipiti et quamvis adsidua conversione immensae celeritatis attollantur ab eo rapianturque in occasum adverso tamen ire motu per suos quaeque passus ita fieri ne convolutus aer eandem in partem aeterna mundi vertigine ignavo globo torpeat sed fundatur adverso siderum verbere discretus et digestus saturni autem sidus gelidae ac rigentis esse naturae multumque ex eo inferiorem iovis circulum et ideo motu celeriore duodenis circumagi annis tertium martis quod quidam herculis vocant igne ardens solis vicinitate binis fere annis converti ideoque huius ardore nimio et rigore saturni interiectum ambobus ex utroque temperari iovem salutaremque fieri deinde solis meatum esse partem quidem trecentarum sexaginta sed ut observatio umbrarum eius redeat ad notas quinos annis dies adici superque quartam partem diei quam ob causam quinto anno unus intercalarius dies additur ut temporum ratio solis itineri congruat infra solem ambit ingens sidus appellatum veneris alterno meatu vagum ipsisque congominibus aemulum solis ac lunae praeveniens quippe et ante matutinum exoriens luciferi nomen accepit ut sol atler diemque maturans contra ab occasu refulgens nuncupatur vesper ut prorogans lucem vicemve lunae reddens quam naturam eius pythagoras samius primus deprehendit olympiade circiter xlii qui fuit urbis romae annus xclii iam magnitudine extra cuncta alia sidera est claritatis quidem tantae ut unius huius stellae radiis umbrae reddantur itaque et in magno nominum ambitu est alii enim iunonis alii isidis alii matris deum appellavere huius natura cuncta generantur in terris namque in alterutro exortu genitali rore conspergens non terrae modo conceptus inplet verum animantium quoque omnium stimulat signiferi autem ambitum peragit trecenis et duodequinquagenis diebus a sole numquam abstinens partibus sex atque quadraginta longius ut timaeo placet simili ratione sed nequaquam magnitudine aut vi proximum illi mercurii sidus a quibusdam appellatum apollinis inferiore circulo fertur viiii diebus ociore ambitu modo ante solis exortum modo post occasum splendens numquam ab eo xii partibus remotior ut cidenas et sosigenes docent ideo et peculiaris horum siderum ratio est neque communis cum supra dictis nam ea et quarta parte caeli a sole abesse et tertia et adversa soli saepe cernuntur maioresque alios habent cuncta plenae conversionis ambitus in magni anni ratione dicendos sed omnium admirationem vincit novissimum sidus terris familiarissimum et in tenebrarum remdium ab natura apertum lunae multiformis haec ambigua torsit ingenia contemplantium et proximum ignorare sidus maxime indignantium crescens semper aut senescens et modo curvata in cornua facie modo aequa portione divisa modo sinuata in orbem maculosa eademque subito praenitens inmensa orbe pleno ac repente nulla alias pernox alias sera et parte diei solis lucem adiuvans deficiens et in defectu tamen conspicua quae mensis exitu latet tum laborare non creditur iam vero humilis et excelsa et ne id quidem uno modo sed alias admota caelo alias contigua montibus nunc in aquilonem elata nunc in austros deiecta quae singula in ea deprehendit hominum primus endymion ob id amor eius fama traditur non sumus profecto grati erga eos qui labore curaque lucem nobis aperuere in hac luce miraque humani ingeni peste sanguinem et caedes condere annalibus iuvat ut scelera hominum noscantur mundi ipsius ignaris proxima ergo cardini ideoque minimo ambitu vicenis diebus septenisque et tertia diei parte peragit spatia eadem quae saturni sidus altissimum xxx ut dictum et annis dein morata in coitu solis biduo cum tardissime a tricesima luce rursum ad easdem vices exit haut scio an omnium quae in caelo pernosci potuerunt magistra in xii mensium spatia oportere dividi annum quando ipsa totiens solem redeuntem ad principia consequitur solis fulgore ut reliqua siderum regi siquidem in totum mutuata ab eo luce fulgere qualem in repercussu aquae volitare conspicimus ideo molliore et inperfecta vi solvere tantum umorem atque etiam augere quem solis radii absumant ideo inaequali lumine adspici quia ex adverso demum plena reliquis diebus tantum ex se terris ostendat quantum a sole ipsa concipiat in coitu quidem non cerni quoniam haustum omnem lucis aversa illo regerat unde acceperit sidera vero haut dubie umore terreno pasci quia dimidio orbe numquam maculoso cernatur scilicet nondum suppetente ad hauriendum ultra iusta vi masculas enim non aliud esse quam terrae raptas cum umore sordes defectus autem suos et solis rem in tota contemplatione naturae maxime miram et ostento similem magnitudinem umbraeque indices exsistere quippe manifestum est solem interventu lunae occultari lunamque terrae obiectu ac vices reddi eosdem solis radios luna interpositu suo auferente terrae terraque lunae hac subeunte repentinas obduci tenebras rursumque illius umbra sidus hebetari neque aliud esse noctem quam terrae umbram figuram autem umbrae similem metae ac turbini inverso quando mucrone tantum ingruat neque lunae excedat altitudinem quoniam nullum aliud sidus eodem modo obscuretur et talis figura semper mucrone deficiat spatio quidem consumi umbras indicio sunt volucrum praealti volatus ergo confinium illis est aeris terminus initiumque aetheris supra lunam pura omnia ac diurnae lucis plena a nobis autem per noctem cernuntur sidera ut reliqua lumina est tenebris et propter has causas nocturno tempore deficit luna stati autem atque menstrui non sunt utrique defectus propter obliquitatem signiferi lunaeque multivagos ut dictum est flexus non semper in scripulis partium congruente siderum motu haec ratio mortales animos subducti in caelum ac velut inde contemplantibus trium maximarum rerum naturae partium magnitudinem detegit non posset quippe totus sol adimi terris intercedente luna si terra maior esset quam luna tertia ex utroque vastitas solis aperietur ut non sit necesse amplitudinem eius oculorum argumentis atque coniectura animi scrutari inmensum esse quia arborum in limitibus porrectarum in quotlibet passuum milia umbras paribus iaciat intervallis tamquam toto spatio medius et quia per aequinoctium omnibus in meridiana plaga habitantibus simul fiat a vertice item quia circa solstitialem circulum habitantium meridie ad septentrionem umbrae cadant ortu vero ad occasum quae fieri nullo modo possent nisi multo quam terra maior esset nec non quod montem idam exoriens latitudine exsuperet dextra laevaque large amplectens praesertim tanto discretus intervallo defectus lunae magnitudinem eius haut dubia ratione declarat sicut terrae parvitatem ipse deficiens namque cum sint tres umbrarum figurae constetque si par lumini sit materia quae iaciat umbram columnae effigie iaci nec habere finem si vero maior materia quam lumen turbinis recti ut sit imum eius angustissimum et simili modo infinita longitudo si minor materia quam lux metae existere effigiem in cacuminis finem desinentem talemque cerni umbram deficiente luna palam fit ut nula amplius relinquatur dubitatio superari magnitudinem terrae id quidem et tacitis naturae ipsius indiciis cur enim partitis vicibus anni brumalis abscedit aut noctium opacitate terras reficit exusturus haut dubie et sic quoque exurens quadam in parte tanta magnitudo est et rationem quidem defectus utriusque primus romani generis in vulgum extulit sulpicius gallus qui consul cum m marcello fuit sed tum tribunus militum sollicitudine exercitu liberato pridie quam perses rex superatus a paulo est in concionem ab imperatore productus ad praedicendam eclipsim mos et composito volumine apud graecos autem investigavit primus omnium thales milesius olympiadis xlviii anno quarto praedicto solis defectu qui alyatte rege factus est urbis dconditae anno clxx post eos utriusque sideris cursum in sexcentos annos praececinit hipparchus menses gentium diesque et horas ac situs locorum et visus populorum complexus aevo teste haut alio modo quam consiliorum naturae particeps viri ingentes supraque mortalia tantorum numinum lege deprehensa et misera hominum mente iam soluta in defectibus scelera aut mortem aliquam siderum pavente quo in metu fuisse stesichori et pindari vatum sublimia ora palam est deliquio solis aut in luna veneficia arguente mortalitate et ob id crepitu dissono auxiliante quo pavore ignarus causae nicias atheniensium imperator veritus classem portu educere opes eorum adflixit macte ingenio este caeli interpretes rerumque naturae capaces argumenti repertores quo deos hominesque vicistis quis enim haec cernens et statos siderum quoniam ita appellare placuit labores non suae necessitati mortales genitos ignoscat nunc confessa de iisdem breviter atque capitulatim attingam ratione admodum necessariis locis strictimque reddita nam neque instituti operis talis argumentatio est neque omnium rerum afferri posse causas minus mirum est quam constare in aliquis defectus ccxxiii mensibus redire in suos orbes certum est solis defectus non nisi novissima primare fieri luna quod vocant coitum lunae autem non nisi plena semperque citra quam proxime fuerint omnibus autem annis fieri utriusque sideris defectus statis diebus horisque sub terra nec tamen cum superne fiant ubique cerni aliquando propter nubila saepius globo terrae obstante convexitatibus mundi intra ducentos annos hipparchi sagacitate compertum est et lunae defectum aliquando quinto mesne a priore fieri solis vero septimo eundem bis in xxx diebus super terras occultari sed ab aliis hoc cerni quaeque sunt in hoc miraculo maxime mira cum conveniat umbra terrae lunam heetari nunc ab occasus parte hoc ei accidere nunc ab exortus quanam ratione cum solis exortu umbrae illa hebetatrix sub terra esse debeat semel iam acciderit ut in occasu lunae deficeret utroque super terram conspicuo sidere nam ut xv diebus utrumque sidus quaereretur et nostro aevo accidit imperatoribus vespasianis patre iii filio consulibus lunam semper aversis a sole cornibus si crescat ortus spectare si minuatur occasus haut dubium est lucere dodrantes semunicas horarum ab secunda adicientem usque ad plenum orbem detrahentemque in deminutionem intra xiiii autem partes solis semper occultam esse qui argumento amplior errantium stellarum qui lunae magnitudo colligitur quando illae et a septenis interdum partibus emergant sed altitudo cogit minores videri sicut adfixas caelo solis fulgor interdiu non cerni cum aeque ac noctu luceant idque manifestum fiat defectu solis et praealtis puteis errantium autem tres quas supra solem diximus sitas occultantur meantes cum eo exoriuntur vero matutino discedentes partibus numquam amplius undenis postea radiorum eius contactu reguntur et in triquetro a partibus cxx stationes matutinas faciunt quae est primae vocantur mox in adverso a partibus clxxx exortus vespertinos iterumque in cxx ab alio latere appropinquantes stationes vespertinas quas est secundas vocant donec assecutus in partibus duodenis occultet illas qui vespertini occasus appellantur martis stella ut propior etiam ex quadrato sentit radios a xc partibus unde et nomen accepit motus primus et secundus nonagenarius dictus ab utroque exortu eadem stationalis senis mensibus commoratur in signis alioqui bimestris cum cetera utraque statione quaternos menses non inpleant inferiores autem duae occultantur in coitu vespertino simili modo relictaeque a sole totidem in partibus faciunt exortus matutinos ad quos longissimis distantiae suae metis solem inequuntur adeptaeque occasu matutino conduntur ac praetereunt mox eodem intervallo vespere exoriuntur usque ad quos diximus terminos ab his retrogradiuntur ad solem et occasu vespertino delitescunt veneris stella et stationes duas matutinam verspertinamque ab utroque exortu facit a longissimis distantiae suae finibus mercurii stationum breviore momento quam ut deprehendi possint haec est luminum occultationum ratio perplexior motu multisque involuta miraculis siquidem magnitudines suas et colores mutant et eaedem ad septentrionem accedunt abeuntque ad austrum terrisque propiores aut caelo repente cernuntur in quibus aliter multa quam priores tradituri fatemur ea quoque illorum esse muneris qui primi vias quaerendi demonstraverint modo ne quis desperet saecula proficere semper pluribus de causis haec omnia accidunt prima circulorum quos graeci ayidav in stellis vocant etenim graecis utendum erit vocabulis sunt autem hi sui cuique earum aliique quam mundo quoniam terra a verticibus duobus quos appellaverunt polos centrum caeli nec non et signiferi est oblique inter eos siti omnia autem haec constant ratione circini semper indubitata ergo ab alio cuique centro apsides suae exsurgunt ideoque diversos habent orbes motusque dissimiles quoniam interiores apsidas necesse est breviores esse igitur a terrae centro apsides altissimae sunt saturno in scorpione iovi in virgine marti in leone soli in geminis veneri in sagittario mercurio in capricorno lunae in tauro mediis omnium partibus et e contrario ad terrae centrum humillimae atque proximae sic fit ut tardius moveri videantur cum altissimo ambitu feruntur non quia adcelerent tardentve naturales motus qui certi ac singuli sunt illis sed quia deductas ab summa apside lineas coartari ad centrum necesse est sicut in toris radios idemque motus alias maior alias minor centri propinquitate sentitur altera sublimitatium causa quoniam a suo centro apsidas altissimas habent in aliis signis saturnus in librae parte vicesima iuppiter cancri quinta decima mars capricorni xxviii sol arietis xviiii venus piscium xxvii mercurius virginis xv luna tauri iii tertia altitudinum ratio caeli mensura non circuli intelligitur subire eas aut descendere per profundum aeris oculis aestimantibus huic conexa latitudinum signiferi obliquitatisque causa est per hunc stellae quas diximus feruntur nec aliud habitatur in terris quam quod illi subiacet reliqua a polis squalent veneris tantum stella excedit eum binis partibus quae causa intellegitur efficere ut quaedam animalia et in desertis mundi nascantur luna quoque per totam latitudinem eius vagatur sed omnino non excedens eum ab his mercurii stella laxissime ut tamen e duodenis partibus tot enim sunt latitudinis non amplius octonas pererret neque has aequaliter sed duas in medio eius et supra quattuor infra duas sol deinde medio fertur inter duas partes flexuoso draconum meatu inaequalis martis stella quattuor mediis iovis media et super eam duabus saturni duabus ut sol haec erit latitudinum ratio ad austrum descendentium aut ad aquilonem subeuntium hac constare et tertiam illam a terra subeuntium in caelum et pariter scandi eam quoque existimavere inmensa et omnes eas conplexa causas convenit stellas in occasu vespertino proximas esse terrae et altitudine et latitudine exortusque matutinos ne initio cuiusque fieri stationes in mediis latitudinum articulis quae vocant ecliptica perinde confessum est motum augeri quamdiu in vicino sint terrae cum abscedant in altitudinem minui quae ratio lunae maxime sublimitatibus adprobatur aeque non est dubium in exortibus matutinis etiamnum augeri atque a stationibus primis tris superiores deminuere se usque ad stationes secundas quae cum ita sint manifestum erit ab exortu matutino latitudines scandi quoniam in eo primum habitu incipiat parcius adici motus in stationibus vero primis et altitudinem subiri quoniam tum primum incipiant detrahi numeri stellaeque retroire cuius rei ratio privatim reddenda est percussae in qua diximus parte et triangulo solis radio inhibentur rectum agere cursum et ignea vi levantur in sublime hoc non protinus intellegi potest visu nostro ideoque existimantur stare unde et nomen accepit statio progreditur deinde eiusdem radii violentia et retroire cogit vapore percussas multo id magis in vespertino earum exortu toto sole adverso cum in summas apsidas expelluntur minimaeque cernuntur quoniam altissime absunt et minimo feruntur motu tanto minore cum hoc in altissimis apsidum evenit signis ab exortu vespertino latitudo descenditur superveniente ab alio latere radio eademque vi rursus ad terras deprimente qua sustulerat in caelum e priore triquetro tantum interest subeant radii an superveniant multoque eadem magis in vespertino occasu accidunt haec est superiorum stellarum ratio difficlior reliquar et a nullo ante nos reddita primum igitur dicatur cur veneris stella numquam longius xlvi partibus mercurii xx ab sole abscedant saepe citra eas ad solem reciprocent conversas habent utraeque apsidas ut infra solem sitae tantumque circulis earum subter est quantum superne praedictarum et ideo non possunt abesse amplius quoniam curvatura apsidum ibi non habet longitudinem maiorem ergo utrique simili ratione modum statuunt apsidum suarum margines ac spatia longitudinis latitudinum evagatione pensant at enim cur non semper ad quadraginta sex et ad partes viginti perveniunt immo vero sed ratio canonicos fallit namque apparet apsidas quoque earum moveri quod numquam transeant solem itaque cum in partem ipsam eius incidere margines alterutro latere tum et stellae ad longissima sua intervalla pervenire intelleguntur cum citra fuere margines totidem partibus et ipsae ocius redire coguntur cum sit illa semper utrique extremitas summa hinc et ratio motuum conversa intellegitur superiores enim celerrime feruntur in occasu vespertino hae tardissime illae a terra altissime absunt cum tardissime moventur hae cum ocisime quia sicut in illis propinquitas centri adcelerat ita in his extremitas circuli illae ab exortu matutino minuere celeritatem incipiunt hae vero augere illae retro cursum agunt a statione matutina usque vespertinam veneris a vespertina usque ad matutinam incipit autem ab exortu matutino latitudinem scandere altitudinem vero ac solem insequi a statione matutina ocissima in occasu matutino et altissima degredi autem latitudine motumque minuere ab exortu vespertino retro quidem ire simulque altitudine degredi ab statione vespertina mercurii rursus stella utroque modo scandere ab exortu matutino degredi vero latitudine a vespertino consecutoque sole ad quindecim partium intervallum consistit quadriduo prope inmobilis mox ab altitudine descendit retroque graditur ab occasu vespertino usque exortum matutinum tantumque haec et luna totidem diebus quot subiere descendunt veneris quindecies pluribus subit rursus saturni et iovis duplicato degrediuntur martis etiam quadruplicato tanta est naturae varietas sed ratio evidens nam quae in vaporem solis nituntur etiam descendunt aegre multa promi amplius circa haec possunt secreta naturae legesque quibus ipsa servat exempli gratia in martis sidre cuius est maxime inobservabilis cursus numquam id stationem facere iovis sidere triquetro raro admodum lx partibus discreto qui numerus sexangulas mundi efficit formas nec exortus nisi in duobus signis tantum cancri et leonis simul edere mercurii vero sidus exortus vespertinos in piscibus raros facere creberrimos in virgine in libra matutinos item matutinos in aquario rarissimos in leone retrogradum in tauro et geminis non fieri in cancro vero non citra vicesimam quintam partem lunam bis coitum cum sole in nullo alio aigno facere quam geminis non coire aliquando in sagittario tantum novissimam vero primamque eadem die vel nocte nullo alio in signo quam ariete conspici id quoque paucis mortalium contigit et inde fama cernendi lynceo non conparere in caelo saturni sidus et martis cum plurimum diebus clxx iovis xxxvi aut cum minimum lii mercuri xiii aut cum plurimum xvii colores ratio altitudinum temperat siquidem earum similitudinem trahunt in quarum aera venere subeundo inguitque adpropinquantes utralibet alieni meatus circulus frigidior in pallorem ardentior in ruborem ventosus in horrem sol atque commissurae apsidum extremaeque orbitae atram in obscuritatem suus quidem cuique color est saturno candidus iovi clarus marti igneus lucifero candens vesperi refulgens mercurio radians lunae blandus soli cum oritur ardens postea radians his causis conexo visu et earum quae caelo continentur namque modo multitudo conferta inest circa dimidos orbes lunae placida nocte leniter inlustrante eas modo raritas ut fugisse miremur plenilunio abscondente aut cum solis suprave dictarum radii visus praestrinzere nostros et ipsa autem luna ingruentium solis radiorum haut dubie differentias sentit hebetante cetero inflexus mundi convexitate eos praeterquam ubi recti angulorum conpetant ictus itaque in quadrato solis dividua est in triquetro seminani ambitur orbe inpletur autem in adverso rursusque minuens easdem effigies paribus edit intervallis simili ratione qua super solem tria sidera sol autem ipse quattuor differentias habet bis aequata nocte diei vere et autumno in centrum incidens terrae octavis in partibus arietis ac librae bis permutatis spatiis in auctum diei bruma octava in parte capricorni noctis vero solstitio totidem in partibus cancri inaequalitatis causa obliquitas est signiferi cum pars aequa mundi super subterque terras omnibus fiat momentis sed quae recta in exortu suo consurgunt signa longiore tractu tenent lucem quae vero obliqua ociore transeunt spatio latet plerosque magna caeli adsectatione conpertum principibus doctrinae viris superiorem trium siderum ignes esse qui decidui ad terras fulminum nomen habeant sed maxime iovis medio loco siti fortassis quoniam contagium nimii umoris ex superiore circulo atque ardoris ex subiecto per hunc modum egerat ideoque dictum iovem fulmina iaculari ergo ut e flagrante ligno carbo cum crepitu sic a sidere caelestis igni exspuitur praescita secum adferens ne abdicata quidem sui parte in divinis cessante operibus idque maxime turbato fit aere quia collectus umor abundantium stimulat aut quia turbatur quodam ceu gravidi sideris partu intervalla quoque siderum a terra multi indagare temptarunt et solem abesse a luna undeviginti partes quantam lunam ipsam a terra prodiderunt pythagoras vero vir sagacis animi a terra ad lunam cxxvi stadiorum esse collegit ad solem ab ea duplum inde ad duodecim signa triplicatum in qua sententia et gallus sulpicius fuit noster sed pythagoras interdum et musica ratione appellat quantum absit a terra luna ab ea ad mercurium dimidium spatii et ab eo ad veneris a quo ad solem sescuplum a sole ad martem tonum id est quantum ad lunam a terra ab eo ad iovem dimidium et ab eo ad saturni et inde sescuplum ad signiferum ita septem tonis effici quam dia paswn armonian hoc est universitatem concentus in ea saturnum dorio moveri phthongo iovem phrygio et in reliquis similia iucunda magis quam necessaria subtilitate stadium xxv nostros efficit passus hoc est pedes dcxxv posidonius non minus xl stadiorum a terra altitudinem esse in quam nubila ac venti nubesque perveniant inde purum liquidumque et inperturbatae ucis aera sed a turbido ad lunam viciens c milia stadiorum inde ad solem quinquiens miliens et spatio fieri ut tam inmensa eius magnitudo non exurat terras plures autem dcccc in altitudinem nubes subire prodiderunt inconperta haec et inextricabilia sed prodenda quia sunt prodita in quis tamen una ratio geometricae collectionis numquam fallacis possit non repudiari si cui libeat altius ita persequi nec ut mensura id enim velle paene dementis otii est sed ut tantum aestimatio coniectanti donstet animo nam cum ccclx et fere sex partibus orbis solis ex circuitu eius patere appareat circulum per quem meat semperque dimetiens tertiam partem ambitus et tertiae paulo minus septimam colligat apparet dempta eius dimidia quoniam terra centralis interveniat sextam fere partem huius inmensi spatii quod circa terram circuli solaris animo conprehenditur inesse altitudinis spatio lunae vero duodecimam quoniam tanto breviore quam sol ambitu currit ita fieri eam in medio solis ac terrae miror quo procedat inprobitas cordis humani parvolo aliquo invitata successu sicut in supra dictis occasionem inpudentiae ratio largitur ausisque divinare solis ad terram spatia eadem ad caelum agunt quoniam sit medius sol ut protinus mundi quoque ipsius mensura veniat in digitos quantas enim dimetiens habeat septimas tantas habere circulum duoetvicesimas tamquam plane a perpendiculo mensura caeli constet aegyptia ratio quam petosiris et nechepsos ostendere singulas partes in lunari circulo ut citum est minimo xxxiii stadiis paulo amplius patere colligit in saturni amplissimo duplum in solis quem medium esse diximus utriusque mensurae dimidium quae computatio plurimum habet pudoris quoniam ad saturni circulum addito signiferi ipsius intervallo nec numerabilis multiplicatio efficitur restant pauca de mundo namque et in ipso caelo stellae repente nascuntur plura eodem genera cometas graeci vocant nostri crinitas horrentes crine sanguineo et comarum modo in vertice hsipidas iidem pogonias quibus inferiore ex parte in speciem barbae longae promittitur iuba acontiae iaculi modo vibrantur ocissimo significatu haec fuit de qua quinto consulatu suo titus imperator caesar praeclaro carmine perscripsit ad hunc diem novissima visa easdem breviores et in mucronem fastigata xiphias vocavere quae sunt omnium pallidissimae et quodam gladii nitore ac sine ullis radiis quos et disceus nomini similis colore autem electro raros e margine emittit pitheus doliorum cernitur figura in concavo fumidae lucis ceratias cornus speciem habet qualis fuit cum graecia apud salamina depugnavit lampadias ardentes imitatur faces hippeus equinas iubas celerrimi motus atque in orbem circa se euntes fit et candidus diov cometes argenteo crine ita refulgens ut vix contueri liceat specieque humana dei effigiem in se ostendens fiunt et hirci villorum specie et nube aliqua circumdati semel adhuc iubae effigies mutata in hastam est olympiade cviii urbis anno ccccviii brevissimum quo cernerentur spatium vii dierum adnotatum est longissimum clxxx moventur autem aliae errantium modo aliae inmobiles haerent omnes ferme sub ipso septentrione aliqua eius parte non certa sed maxime in candida quae lactei circuli nomem accepit aristoteles tradit et simul plures cerni nemini compertum alteri quod equidem sciam ventos autem ab iis graves aestusve significari fiunt et hibernis mensibus et in austrino polo sed ibi citra ullum iubar diraque conperta aethiopum et aegypti populis spirae modo intorta visu quoque torvo nec stella verius quam quidam igneus modus sparguntur aliquando et errantibus stellis ceterisque crines sed cometes numquam in occasura parte caeli est terrificum magna ex parte sidus atque non leviter piatum ut civili motu octavio consule iterumque pompei et caesaris bello in nostro vero aevo circa veneficium quo claudius caesar imperium reliquit domitio neroni ac deinde principatu eius adsiduum prope ac saevum referre arbitrantur in quas partes sese iaculetur aut cuius stellae vires accipiat quasque similitudines reddat et quibus in locis emicet tibiarum specie musicae arte portendere obscenis autem moribus in verendis partibus signorum ingeniis et eruditioni si triquetram stellarum situs edat venena fundere in capite septentrionalis austrinave serpentis cometes in uno totius orbis loco colitur in templo romae admodum faustus divo augusto iudicatus ab ipso qui incipiente eo apparuit ludis quos faciebat veneri genetrici non multo post obitum patris caesaris in collegio ab eo instituto namque his verbis in gaudium prodit is ipsis ludorum meorum diebus sidus crinitum per septem dies in regione caeli sub septemtrionibus est conspectum id oriebatur circa undecimam horam diei clarumque et omnibus e terris conspicuum fuit eo sidere significari vulgus credidit caesaris animam inter deorum inmortalium numina receptam quo nomine id insigne simulacro capitis eius quod mox in foro consecravimus adiectum est haec ille in publicum interiore gaudio sibi illum natum seque in eo nasci interpretatus est et si verum fatemur salutare id terris fuit sunt qui et haec sidera perpetua esse credant suoque ambitu ire sed non nisi relicta ab sole cerni alii vero qui nasci umore fortuito et ignea vi ideoque solvi idem hipparchus numquam satis laudatus ut quo nemo magis adprobaverit cognationem cum homine siderum animasque nostras partem esse caeli novam stellam et aliam in aevo suo genitam deprehendit eiusque motu qua fulsit ad dubitationem est adductus anne hoc saepius fieret moverenturque et eae quas putamus adfixas ideoque ausus rem etiam deo inprobam adnumerare posteris stellas ac sidera ad nomen expungere organis excogitatis per quae singularum loca atque magnitudines signaret ut facile discerni posset ex eo non modo an obirent ac nascerentur sed an omnino aliquae transirent moverenturque item an crescerent minuerenturque caelo in hereditate cunctis relicto si quisquam qui cretionem eam caperete inventus esset emicant et faces non nisi cum decidunt visae qualis germanico caesare gladiatorum spectaculum edente praeter ora populi meridiano transcucurrit duo genera earum lampadas vocant plane faces alterum bolidas quale mutinensibus malis visum est distant quod faces vestigia longa faciunt priore ardente parte bolis vero perpetua ardens longiorem trahit limitem emicant et trabes simili modo quas dokouv vocant qualis cum lacedaemonii classe victi imperium graeci amisere fit et caeli ipsius hiatus quod vocant chasma fit et sanguinea species et quo nihil terribilius mortalium timori est incendium ad terras cadens inde sicut olympiadis cvii anno tertio cum rex philippus graeciam quateret atque ego haec statis temporibus naturae vi ut cetera arbitror existere non ut plerique variis de causis quas ingeniorum acumen excogitat quippe ingentium malorum fuere praenuntia sed ea accidisse non quia haec facta sunt arbitror verum haec ideo facta quia incasura erant illa raritate autem occultam eorum esse rationem ideoque non sicut exortus supra dictos defectusque et multa alia nosci cernuntur et stellae cum sole totis diebus plerumque et circa solis orbem ceu speiceae coronae et versicolores circuli qualiter augusto caesare in prima iuventa urbem intrante post obitum patris ad nomen ingens capessendum existunt eaedem coronae circa lunam et circa nobilia astra caeloque inhaerentia circa solem arcus adparuit l opimio q fabio cos orbis c porcio m acilio circulus rubri coloris l iulio p rutilio cos fiunt prodigiosi et longiores solis defectus qualis occiso dictatore caesare et antoniano bello totius paene anni pallore continuo et rursus soles plures simul cernuntur nec supra ipsum nec infra sed ex obliquo numquam iuxta nec contra terram nec noctu sed aut oriente aut occidente semel et meridie conspecti in bosporo produntur qui ab matutino tempore duraverunt in occasum trinos soles et antiqui saepius videre sicut sp postumio q mucio et q marcio m porcio et m antonio p dolabella et m lepido l planco cos et nostra aetas vidit divo caludio principe consulatu eius cornelio orfito collega plures quam tres simul visi ad hoc aevi numquam produntur lunae quoque trinae ut cn domitio c fannio consulibus apparuere quod plerisque appellaverunt soles nocturnos lumen de caelo noctu visum est c caecilio cn papirio consulibus et saepe alias ut diei species nocte luceret clipeus ardens ab occasu ad ortum scintillans transcucurrit solis occasu l valerio c mario consulibus scintillam visam e stella cadere et augeri terrae adpropinquantem ac postquam lunae magnitudine facta sit inluxisse ceu nubilo die dein cum in caelum se reciperet lampadem factam semel umquam proditur cn octavio c scribonio consulibus vidit id silanus proconsul cum comitatu suo fieri videntur et discursus stellarum numquam temere ut non ex ea parte truces venti cooriantur existunt stellae et in mari terrisque vidi nocturnis militum vigiliis inhaerere pilis pro vallo fulgorem effigie ea et antennis navigantium aliisque navium partibus ceu vocali quodam sono insistunt ut volucres sedem ex sede mutantes graves cum solitariae venere mergentesque navigia et si in carinae ima deciderint exurentes geminae autem salutares et prosperi cursus nuntiae quarum adventu fugari diram illam ac minacem appellatamque helenam ferunt et ob id polluci ac castori id numen adsignant eosque in mari invocant hominum quoque capita vespertinis magno praesagio circumfulgent omnia incerta ratione et in naturae maiestate abdita hactenus de mundo ipso sideribusque nunc reliqua caeli memorabilia namque et hoc caelum appellavere maiores quod alio nomine a ra omne quod inani simile vitalem hunc spiritum fundit infra lunam haec sedes multoque inferior ut animadverto propemodum constare infinitum ex superiore natura a ris infinitum terreni halitus miscens utraque sorte confunditur hinc nubila tonitrua et alia fulmina hinc grandines pruinae imbres procellae turbines hinc plurima mortalium mala et rerum naturae pugna secum terrena in caelum tendentia deprimit siderum vis eademque quae sponte non subeant ad se trahit decidunt imbres nebulae subeunt siccantur amnes ruunt grandines torrent radii et terram in medium undique inpellunt iidem infracti resiliunt et quae potuere auferunt secum vapor ex alto cadit rursusque in altum redit venti ingruunt inanes iidemque cum rapina remeant tot animalium haustus spiritum e sublimi trahit at ille contra nititur tellusque ut inani caelo spiritum fundit sic ultro citro commeante natura ut tormento aliquo mundi celeritate discordia accenditur nec stare pugnae licet sed adsidue rapta convolvitur et circa terram inmenso rerum causas globo ostendit subinde per nubes caelum aliud obtexens ventorum hoc regnum itaque praecipua eorum natura ibi et ferme reliquas complexa eas causas quoniam tonitruum et fulminum iactus horum violentiae plerique adsignant quin et ideo lapidibus pluere interim quia vento sint rapti et multa similiter quam ob rem simul plura dicenda sunt tempestatum imbriumque quasdam statas esse causas quasdam vero fortuitas aut adhuc rationis inconpertae manifestum est quis enim aestates et hiemes quaeque in temporibus annua vice intelleguntur siderum motu fieri dubitet ergo ut solis natura temperando intellegitur anno sic reliquorum quoque siderum propria est cuiusque vis et ad suam cuique naturam fertilis alia sunt in liquorem soluti umoris fecunda alia concreti in pruinas aut coacti in nives aut glaciati in grandines alia flatus teporis alia aut vaporis alia roris alia rigoris nec vero haec tanta debent existimari quanta cernuntur cum esse eorum nullum minus luna tam inmensae altitudinis ratio declaret igitur in suo quaeque motu naturam suam exercent quod manifestum saturni maxime transitus imbribus faciunt nec meantium modo siderum haec vis est sed multorum etiam adhaerentium caelo quotiens errantium accessu inpulsa aut coneiectu radiorum exstimulata sunt qualiter in suculus sentimus accidere quas graeci ob id pluvio nomine appellant quin et sua sponte quaedam statisque temporibus ut haedorum exortus arcturi vero sidus non ferme sine procellosa grandine emergit nam caniculae exortu acendi solis vapores quis ignorat cuius sideris effectus amplissimi in terra sentiuntur fervent maria exoriente eo fluctuant in cellis vina moventur stagna orygem appellat aegyptus feram quam in exortu eius contra stare et contueri tradit ac velut adorare cum sternuerit canes quidem toto eo spatio maxime in rabiem agi non est dubium quin partibus quoque signorum quorundam sua vis inest ut autumnali aequinoctio brumaeque cum tempestatibus confici sidus intellegimus nec imbribus tantum tempestatibusque sed multis et corporum et ruris experimentis adflantur alii sidere alii commoventur statis temporibus alvo nervis capite mente olea et populus alba et salices solstitio folia circumagunt floret ipso brumali die suspensi in tectis arentis herba pulei rumpuntur intentae spiritu membranae miretur hoc qui non observet cotidiano experimento herbam unam quae vocatur heliotropium abeuntem solem intueri semper omnibusque horis cum eo verti vel nubilo obumbrante iam quidem lunari potestate ostrearum conchyliorumque et concharum omnium corpora augeri ac rursus minui quin et soricum fibras respondere numero lunae exquisivere diligentiores minimumque animal formicam sentire vires sideris interlunio semper cessantem quo turpior homini inscitia est fatenti praecipue iumentorum quorundam in oculis morbos cum luna increscere ac minui patrocinatur vastitas rei inmensa discreta altitudine in duo atque septuaginta signa hoc est rerum aut animantium effigies in quas digessere caelum periti in iis quidem mdc adnotavere stellas insignes scilicet effectu visuve exempli gratia in cauda tauri septem quas appellavere vergilias in fronte suculas booten quae sequitur septem triones extra has causas non negaverim exsistere imbres ventosque quoniam umidam a terra alias vero propter vaporem fumidam exhalari caliginem certum est nubesque liquore egresso in sublime aut a re coacto in liquorem gigni densitas earum corpusque haut dubio coniectatur argumento cum solem obumbrent perspicuum alias etiam urinantibus in quamlibet profundam aquarum altitudinem igitur non eam infitias posse in has et ignes superne stellarum decidere quales sereno saepe cernimus quorum ictu concuti a ra verum est quando et tela vibrata stridunt cum vero in nubem perveniunt vaporem dissonum gigni ut candente ferro in aquam demerso et fumidum verticem volvi hinc nasci procellas et si in nube luctetur flatus aut vapor tonitrua edi si erumpat ardens fulmina si longiore tractu nitatur fulgetras his findi nubem illis perrumpi et esse tonitrua inpactorum ignium plagas ideoque protinus coruscare igneas nubium rimas posse et repulsu siderum depressum qui a terra meaverit spiritum nube cohibitum tonare natura strangulante sonitum dux rixetur edito fragore cum erumpat ut in membrana spiritu intenta posse et attritu dum praeceps feratur illum quisquis est spiritum accendi posse et conflictu nubium elidi ut duorum lapidum hinc bruta fulmina et vana ut quae nullam habeant rationem naturae his percuti montes his maria omnesque alios inritos iactus illa vero fatidica ex alto statisque de causis et ex suis venire sideribus simili modo ventos vel potius flatus posse et arido siccoque anhelitu terrae gigni non negaverim posse et aquis a ra exspirantibus qui neque in nebulam densetur nec crassescat in nubes posse et solis inpulsu agi quoniam ventus haut aliud intellegatur quam fluctus a ris pluribusque etiam modis namque et e fluminibus ac nivibus et e mari videmus et quidem tranquillo et alios quos vocant altanos e terra consurgere qui cum e mari redeunt tropaei vocantur si pergunt apogei montium vero flexus crebrique vertices et conflexa cubito aut confracta in umeros iuga concavi vallium sinus scindentes inaequalitate ideo resultantem a ra quae causa etiam voces multis in locis reciprocas facit sine fine ventos generant iam quidem et specus qualis in dalmatia ore vasto praeceps hiatu in quem deiecto levi pondere quamvis tranquillo die turbini similis emicat procella nomen loco est senta quin et in cyrenaica provincia rupes quaedam austro traditur sacra quam profanum sit attrectari hominis manu confestim austro volvente harenas in domibus etiam multis madefacta inclusa opacitate conceptacula auras suas habent adeo causa non deest sed plurimum interest flatus sit an ventus illos statos atque perspirantes quos non tractus aliquis verum terrae sentiunt qui non aura non procella sed mares appellatione quoque ipsa venti sunt sive adsiduo mundi motu et contrario siderum occursu nascuntur sive hic est ille generabilis rerum naturae spiritus huc illuc tamquam in utero aliquo vagus sive disparili errantium siderum ictu radiorumque multiformi iactu flagellatus a r sive a suis sideribus exeunt his propioribus sive ab illis caelo adfixis cadunt palam est illos quoque legem habere naturae non ignotam etiamsi nondum percognitam viginti amplius auctores graeci veteres prodidere de his observationes quo magis miror orbe discordi et in regna hoc est in membra diviso tot viris curae fuisse tam ardua inventu inter bella praesertim et infida hospitia piratis etiam omnium mortalium hostibus transituros fama terrentibus ut hodie quaedam in suo quisque tractu ex eorum commentariis qui numquam eo accessere verius noscat quam indifgenarum scientia nunc vero pace tam festa tam gaudente proventu rerum artiumque principe omnino nihil addisci nova inquisitione immo ne veterum quidem inventa perdisci non erant maiora praemia in multos dispersa fortunae magnitudine et ista plures sine praemio alio quam posteros iuvandi eruerunt namque mores hominum senuere non fructus et inmensa multitudo aperto quodcumque est mari hospitalique litorum omnium adpulsu navigat sed lucri non scientiae gratia nec reputat caeca mens et tantum avaritiae intenta id ipsum scientia posse tutius fieri quapropter scrupulosius quam instituto fortassis conveniat operi tractabo ventos tot milia navigantium cernens veters quattuor omnino servavere per totidem mundi partes ideo nec homerus plures nominat hebeti ut mox iudicatum est ratione secuta aetas octo addidit nimis subtili atque concisa proximis inter utramque media placuit ad brevem ex numerosa additis quattuor sunt ergo bini in quattuor caeli partibus ab oriente aequinoctiali subsolanus ab oriente brumali vulturnus illum apelioten hunc graeci eurum appellant a meridie auster et ab occasu brumali africus notum et liba nominant ab occasu aequinoctiali favonius ab occasu solstitiali corus zephyrum et argesten vocant a septentrionibus septentrio interque eum et exortum solstitialem quilo aparctias et boreas dicti numerosior ratio quattuor his interiecerat thrascian media regione inter septentrionem et occasum solstitialem itemque caecian media inter aquilonem et exortum aequinoctialem ab ortu solstitiali phoenica media regione inter ortum brumalem et meridiem item inter liba et notum conpositum ex utroque medium inter meridiem et hibernum occidentem libonotum nec finis alii quippe mesen nomie etiamnum addidere inter borean et caecian et inter eurum notumque euronotum sunt etiam quidam peculiares quibusque gentibus venti non ultra certum procedentes tractum ut atheniensibus sciron paulo ab argeste deflexus reliquae graeciae ignotus aliubi flatus idem olympias vocatur consuetudo omnibus his nominibus argesten intellegit caecian aliqui vocant hellespontian et eosdem alii aliter item in narbonensi provincia clarissimus ventorum est circius nec ullo omnium violentia inferior ostiam plerumque secto ligustico mari perferens idem idem non modo in reliquis partibus caeli ignotus est sed ne viennam quidem eiusdem provinciae urbem attingens paucis ante milibus iugi modici occursu tantus ille ventorum coercitus et austros in aegyptum penetrare negat fabianus quo fit manifesta lex naturae ventis etiam et tempore et fine dicto ver ergo aperit navigantibus maria cuius in principio favonii hibernum molliunt caelum sole aquarii xxv obtinente partem is dies sextus februarias ante idus competit ferme et hoc omnibus quos deinde ponam per singulas intercalationes uno die anticipantibus rursusque lustro sequenti ordinem servantibus favonium quidam a d viii kalendas martias chelidonian vocant ab hirundinis visu nonnulli vero ornithian uno et lxx die post brumam ab adventu avium flantem per dies viiii favonio contrarius est quem subsolanum appellavimus dat aestatem exortus vergiliarum in totidem partibus tauri vi diebus ante maias idus quod tempus austrinum est huic vento septentrione contrario ardentissimo autem aestatis tempore exoritur caniculae sidus sole primam partem leonis ingrediente qui dies xv ante augustas kalendas est huius exortum diebus viii ferme aquilones antecedunt quos prodromos appellant post biduum autem exortus iidem aquilones constantius perflant diebus xl quos etesias appellant mollire eos creditur solis vapor geminatus ardore sideris nec ulli ventorum magis stati sunt post eos rursus austri frequentes usque ad sidus arcturi quod exoritur xi diebus ante aequinoctium autumni cum hoc corus incipit corus autumnat huic est contrarius vulturnus post id aequinoctium diebus fere iiii et xl vergiliarum occasus hiemem inchoat quod tempus in iii idus novembres incidere consuevit hoc est aquilonis hiberni multumque aestivo illi dissimilis cuius ex adverso est africus ante brumam autem vii diebus totidemque post eam sternitur mare alcyonum feturae unde nomen ii dies traxere reliquum tempus hiemat nec tamen saevitia tempestatum concludit mare piratae primum coegere mortis periculo in mortem ruere et hiberna experiri maria nunc idem avaritia cogit ventorum frigidissimi sunt quos a septentrione diximus spirare et vicinus iis corus hi et reliquos conpescunt et nubes abigunt umidi africus et praecipue auster italiae narrant et in ponto caecian in se trahere nubes sicci corus et vulturnus praeterqueam desinentes nivales aquilo et septentrio grandines septentrio inportat et corus aestuosus auster tepidi vulturnus et favonius iidem subsolano sicciores et in totum omnes a septentrione et occidente sicciores quam a meridie et oriente saluberrimus autem omnium aquilo noxius auster et magis siccus fortassis quia umidus frigidior est minus esurire eo spirante creduntur animantes etesiae noctu desinunt fere et a tertia diei oriuntur in hispania et asia ab oriente flatus est eorum in ponto ab aquilone reliquis in partibus a meridie spirant autem et a bruma cum vocantur ornithiae sed leniores et paucis diebus permutant et duo naturam cum situ auster africae serenus aquilo nubilus omnes venti vicibus suis spirant maiore ext parte autem ut contrarius desinenti incipiat cum proximi cadentibus surgunt a laevo latere in dextrum ut sol ambiunt de ratione eorum menstrua quarta maxime luna decernit isdem autem ventis in contrarium navigatur prolatis pedibus ut noctu plerumque adversa vela concurrant austro maiores fluctus eduntur quam aquilone quoniam ille inferus ex imo mari spirat hic summo ideoque post austros noxii praecipue terrae motus noctu auster interdiu aquilo vehementior et ab ortu flantes diuturniores sunt ab occasu flantibus septentriones inpari fere desinunt numero quae observatio et in aliis multis rerum naturae partibus valet mares itaque existimantur inpares numeri sol et auget et conprimit flatus auget exoriens occidens conprimit meridianus aestivis temporibus itaque medio diei aut noctis plerumque sopiuntur quia aut nimio frigore aut aestu solvuntur et imbribus venti sopiuntur exspectantur autem maxime unde nubes discussae adperuvere caelum omnium quidem si libeat observare minimos ambitus redire easdem vices quadriennio exacto eudoxus putat non ventorum modo verum et reliquarum tempestatum magna ex parte et est principium lustri eius semper intercalario anno caniculae ortu de generalibus ventis haec nunc de repentinis flatibus qui exhalante terra ut dictum est coorti rursusque deiecti interim obducta nubium cute multiformes exsistunt vagi quippe et ruentes torrentium modo ut aliquis placere ostendimus tonitrua et fulgura edunt maiore vero inlati pondere incursusque si late siccam rupere nubem procellam gignunt quae vocatur a graecis ecnephias sin vero depresso sinu artius rotati effregerunt sine igni hoc est sine fulmine verticem faciunt qui typon vocatur id est vibratus ecnephias defert hic secum aliquid abruptum e nube gelidia convolvens versansque et ruinam suam illo pondere adgravans ac locum ex loco mutans rapida vertiigne praecipua navigantium pestis non antemnas modo verum ipsa navigia contorta franges tenui remedio aceti in advenientem effusi cui frigidissima est natura idem inlisu ipso repercussus correpta secum in caelum refert sorbetque in excelsum quod si maiore depressae nubis eruperit specu sed minus lato quam procella nec sine fragore turbinem vocant proxima quaeque prosternentem idem ardentior accensusque dum furit prester vocatur amburens contacta pariter et proterens non fit autem aquilonius typhon nec nivalis aut nive iacente ecnephias quod si simul rupit nubem exarsitque et ignem habuit non postea concepit fulmen est distat a prestere quo flamma ab igni hic late funditur flatu illud conglobatur impetu vertex autem remeando distat a turbine et quo stridor a fragore procella latitudine ab utroque disiecta nube verius quam rupta fit et caligo beluae similis in nube dira navigantibus vocatur et columna cum spissatus umor rigensque ipse se sustinet ex eodem genere et aulon cum veluti fistula nubes aquam trahit hieme et aestate rara fulmina contrariis de causis quoniam hieme densatus a r nubium crassiore corio spissatur omnisque terrarum exhalatio rigens ac gelida quicquid accipit ignei vaporis exstinguit quae ratio inmunem scythiam et circa rigentia a fulminum casu praestat e diverso nimius ardor aegyptium siquidem calidi siccique halitus terrae raro admodum tenuesque et infirmas densantur in nubes vere autem et autumno crebriora fulmina corruptis in utroque tempore aestatis hiemisque causis qua ratione crebra in italia quia mobilior aer mitiore hieme et aestate nimbosa semper quodammodo vernat vel autumnat italiaeque partibus iis quae a septentrione descendunt ad teporem qualis est urbis et campaniae tractus iuxta hieme et aestate fulgurat quod non in alio situ fulminum ipsorum plura genera traduntur quae sicca veniunt non adurunt sed dissipant quae umida non urunt sed infuscant tertium est quod clarum vocant mirificae maximae naturae quo dolia exhauriuntur intactis operimentis nulloque alio vestigio relicto aurum et aes et argentum liquatur intus sacculis ipsis nullo modo ambustis ac ne confuso quidem signo cerae marcia princeps romanorum icta gravida partu exanimatio ipsa citra ullum aliud incommodum vixit in catilinanis prodigiis pompeiano ex municipio m herennius decurio sereno die fulmine ictus est tuscorum litterae novem deos emittere existimant eaque esse undecim generum iovem enim trina iaculari romani duo tantum ex iis servavere diurna attribuentes iovi nocturna summano rariora sane eadem de causa frigidioris caeli etruria erumpere terra quoque arbitratur quae infera appellat brumali tempore facta saeva maxime et exsecrabilia cum sint omnia quae terrena existimant non illa generalia nec a sideribus venientia sed ex proxima atque turbidiore natura argumentum evidens quod omnia superiora e caelo decidentis obliquos habent ictus haec autem quae vocant terrena rectos et quae ex propiore materia cadunt ideo creduntur e terra exire quoniam ex repulsu nulla vestigia edunt cum sit illa ratio non inferi ictus sed adversi a saturni ea sidere proficisci subtilius ista consectati putant sicut cremantia a martis qualiter cum vlsinii oppidum tuscorum opulentissimum totum concrematum est fulmine vocant et familiaria in totam vitam fatidica quae prima fiunt familiam suam cuique indepto ceterum existimant non ultra decem annos portendere privata praeterquam aut primo patrimonio facta aut natali die publica non ultra tricesimum annum praeterquam in deductione oppidi exstat annalium memoria sacris quibusdam et precationibus vel cogi fulmina vel impetrari vetus fama etruriae est impetratum volsinios urbem depopulatis agris subeunte monstro quod vocavere oltam evocatum a porsina suo rege et ante eum a numa saepius hoc factitatum in primo annalium suorum tradit l piso gravis auctor quod imitatum parum rite tullum hostilium ictum fulmine lucosque et aras et sdacra habemus interque statores ac tonantes et feretrios elicium quoque accepimus iovem varia in hoc vitae sententia et pro cuiusque animo imperare naturae sacra audacis est credere nec minus hebetis beneficiis abrogare vires quando in fulgurum quoque interpretatione eo profecit scientia ut ventura alia finito die praecinat et an peremptura sint factum aut prius alia facta quae lateant innumerabilibus in utroque publicis privatisque experimentis quam ob rem sint ista ut rerum naturae libuit alias certa alias dubia aliis probata aliis damnanda nos de cetero quae sunt in his memorabilia non omittemus fulgetrum prius cerni quam tonitrua audiri cum simul fiant certum est nec mirum quoniam lux sonitu velocior ictum autem et sonitum congruere ita modulante natura sed sonitum profecti esse fulminis non iinlati etiamnum spiritum ociorem fulmine ideo quati prius omne et adflari quam percuti nec quemquam tangi qui prior viderit fulmen aut tonitrua audierit laeva prospera existimantur quoniam laeva parte mundi ortus est nec tamen adventus spectatur quam reditus sive ab ictu resilit ignis sive opere confecto aut igne consumpto spiritus remeat in sedecim partes caelum in eo spectu divisere tusci prima est a septemtrionibus ad aequinocatialem exortum secunda ad meridiem tertia ad aequinoctialem occasum quarta obtinet quod est reliquum ab occasu ad septemtriones has iterum in quaternas divisere partes ex quibus octo ab exortu sinistras totidem e contrario appellavere dextras ex iis maxime dirae quae septemtriones ab occasu attingunt itaque plurimum refert unde venerint fulmina et quo concesserint optimum est in exortivas redire partes ideo cum a prima caeli parte venerint et in eandem concesserint summa felicitas portendetur quale sullae dictori ostentum datum accepimus cetera ad ipsius mundi portionem minus prospera aut dira quaedam fulgura enuntiare non putant fas nec audire praeterquam si hospiti indicentur aut parenti magna huius observationis vanitas tacta iunonis aede romae deprehensa est scauro consule qui mox princeps fuit noctu magis quam interdiu sine tonitribus fulgurat unum animal hominem non semper exstinguit cetera ilico hunc videlicet natura tribuente honorem cum tot beluae viribus praestent omnia contrarias incubant partes homo nisi convertatur in percussas non respirat superne icti considunt vigilans ictus convenientibus oculis dormiens patentibus reperitur hominem ita exanimatum cremari fas non est condi terra religio tradidit nullum animal nisi exanimatum fulmine accenditur vulnera fulminatorum frigidiora sunt reliquo corpore ex iis quae terra gignuntur lauri fruticem non icit nec umquam quinque altius pedibus descendit in terram ideo pavidi altiores specus tutissimos putant aut tabernacula pellibus beluarum quas vitulos appellant quoniam hoc solum animal ex marinis non percutiat sicut nec e volucribus aquilam quae ob hoc armigera huius teli fingitur in italia inter tarracinam et aedem feroniae turres belli civilis temporibus desiere fieri nulla non earum fulmine diruta praeter haec inferiore caelo relatum in monumenta est lacte et sanguine pluisse m acilio c porcio cos et saepe alias sicut carne p volumnio servio sulpicio cos exque ea non perputruisse quod non diripuissent aves item ferro in lucanis anno ante quam m crassus a parthis interemptus est omnesque cum eo lucani milites quorum magnus numerus in exercitu erat effigies quo pluit ferri spongiarum similis fuit haruspices praemonuerunt superna volnera l autem paulo c marcello cos lana pluit circa castellum carissanum iuxta quod post annum t annius milo occisus est eodem causam dicente lateribus coctis pluisse in acta eius anni relatum est armorum crepitus et tubae sonitus auditos e caelo cimbricis bellis accepimus crebroque et prius et postea tertio vero consulatu mari ab amerinis et tudertibus spectata arma caelestia ab ortu occasuque inter se concurrentia pulsis quae ab occasu erant ipsum ardere caelum minime mirum est et saepius visum maiore igni nubibus correptis celebrant graeci anaxagoran clazomenium olympiadis lxxviii secundo anno praedixisse caelestium litterarum scientia quibus diebus saxum casurum esset e sole idque factum interdiu in thraciae parte ad aegos flumen qui lapis etiam nunc ostenditur magnitudine vehis colore adusto comete quoque illis noctibus flagrante quod si quis praedictum credat simul fateatur necesse est maioris miraculi divinitatem anaxagorae fuisse solvique rerum naturae intellectum et confundi omnia si aut ipse sol lapis esse aut umquam lapidem in eo fuisse credatur decidere tamen crebro non erit dubium in abydi gymnasio ex ea causa colitur hodieque modicus quidem sed quem in media terrarum casurum idem anaxagoras praedixisse narretur colitur et cassandriae quae potidaea quondam vocitata est ob id deducta ego ipse vidi in vocontiorum agro paulo ante delatum arcus vocamus extra miraculum frequentes et extra ostentum nam ne pluvios quidem aut serenos dies cum fide portendunt manifestum est radium solis inmissum cavae nubi repulsa acie in solem refringi colorumque varietatem mixtura nubium ignium a ris fieri certe nisi sole adverso non fiunt nec umquam nisi dimidia circuli forma nec noctu quamvis aristoteles prodat aliquando visum quod tamen fatetur idem non nisi xxx luna posse fieri fiunt autem hieme maxime ab aequinoctio autumnali die decrescente quo rursus crescente ab aequinoctio verno non exsistunt nec circa solstitium longissimis diebus bruma vero id est brevissimis frequenter iidem sublimes humili sole humilesque sublimi et minores